Strip i pank su analogni zbog svoje pobunjeničke, buntovničke, revolucionarne i subverzivne biti. Oni, takođe, imaju reputaciju mladalačkih i marginalnih žanrova. U njima uživa i iz njih uči (samo)svjesna omladina širom svijeta - piše Luka Rakojević u svom članku za Mulj.

Džon Sevidž u jednoj od najvažnijih knjiga o panku zapisuje da englesko siromaštvo najviše pogađa mlade. Novo doba su, uz Ramonse, najavili Kleš, Seks Pistolsi, Šem 69… Ta era dosnosi promjene u gotovo svim sferama društva. Duh anarhije živi i eskalira kroz muziku, modu i ponašanje mladih. “Kako je širok svet. I kako visok. A tek sadržina uma – preobilna, naglo izbija i rasipa se kao seme i promenje vune. Takav je i maslačak. Ogoli se i rasprsne se u želje.” – zapisuje Peti Smit.


Stripovska protivteža panku u Jugoslaviji bio je Alan Ford – nezvanična lektira mnogih generacija. “Alan Ford je važna ikona jednog senzibiliteta, deo našeg (ne)sentimentalnog vaspitanja ravnopravno sa Seks Pistolsima, Montipajtonovcima, ranim radovima Koje, Štulića, Rundeka; sa njim(a) je, možda, stvoren zid između onih koji su razumeli takav humor i uživali u njemu, i onih drugih, koji su ostajali kući da ponovo odgledaju avanture Paje i Jareta i njihovo večito: Riljaj Lazo…” Dakle, italijanski strip i engleski pank igraju jednako važnu ulogu za mlade u šestodjelnoj državnoj tvorevini na brdovitom Balkanu.

Frontmen grupe Zabranjeno pušenje Nenad Janković, poznatiji pod pseudonimom dr Nele Karajlić u knjizi Fajront u Sarajevu ističe da je “ovaj bizarni strip o kobajagi detektivskoj bandi u Njujorku, strip ljevičarske provenijencije sa žestokim humorom i predivnim prevodom Nenada Briksija” uljepšavao njegove dječačke dane. Kombinacija odjeka Rotenovog haosa i sjenki Magnusovog i Bunkerovih likova reflektuje se na jugolovensku muzičku scenu. Kako pomenuti stripovski produkt predstavlja “alhemijsku transmutaciju stranog kulturnog koda proizvoda u nacionalnu baštinu zemlje primaoca” (kako piše Lazar Džamić), tako i podstiče kreativnost muzičara.


Stripovi provijavaju stihovima jugoslovenskih bendova: Prljavo kazalište (o čijoj inspiraciji za ime je već dovoljno pisano) – Nebo zvjezdano (“Pobjeći negdje/gdje su trave visoke/stavit knjige pod glavu/čitat stripove), Poslednja igra leptira – Volim te (“Čuda se dešavaju, ali ne u mome stripu”) ili Six Pack (“Kada bih crtao strip/ili pisao stih/hiljadu sunčanih dana sačuvao bih za njih). Isto tako, neke grupe pominju konkretne reference na fordovski univerzum. Recimo, Zaklonišče prepeva u pjesmi Kako zavoleh šansone (“Jer njima ne treba lik/Bob Rok ili Superhik) ili Who is the best u tekstovima Revolucija (“Svi, svi pametni i fini i pogleda gorda/pa mi mnogo liče na junake Alan Forda) i Boli (“Grob, grob, srećan kao Alan Ford i Bob). Jedan makedonski ska pank bend je uzeo naziv Superhiks kao omaž izvrnutoj verziji Robin Huda, jednom od glavnih negativaca i protivnika grupe TNT. Čini se da tri najvažnije spone između YU panka i Alan Forda čine: šabački Goblini, novosadski Atheist Rap i svakako pulski KUD idiJoti.

Slaven Gorički tvrdi da je strip o dogodovštinama grupe Broja Jedan govorio o onome o čemu drugi nisu smjeli, a Davor Gobac frontmen grupe Psihomodo Pop kaže da su njihove replike vrlo često citirane u muzičkim krugovima. Analogno tome, tri već pomenuta pank benda slave fordovski kosmos. Legendarni Branko Golubović ovo remek-djelo verbo-vizuelnog medijuma pominje u pjesmi Ponedeljak (“Postaću junak omiljenog stripa/žena će mi biti Joseph Beppa”). S druge strane, bend čiji su simboli dr Pop i Radule vizuelnim omažom odaju čast Alan Fordu. Naime, na početku spota za pjesmu Ha Pu! vide se brojevi ovog stripa razbacani po podu. Vjerovatno najveća ikona jugoslovenskog panka, crvenokosi Tusta koji je sa svojim KUD IdiJotima počeo da proizvodi muziku u podrumu jedne duševne bolnice, opjevao je stripove. “Jedan od najduhovitijih, najbeskompromisnijih jugoslovenskih bendova svih vremena”, po riječima Ivana Ivačkovića, to radi kroz pjesmu Ljudi kao ja (“Ljudi kao ja došli su iz stripova”) i Hoćemo cenzuru (“Dosta je bilo gluposti/šund stripova i tv izložbi”). Takođe, nazivi nekih pjesama direktno referišu na naslove epizoda Alan Forda – Daj, daj, daj i Kad srce radi bim – bam – bam.


Važno je pomenuti još jedan aspekt blizak pank kulturi, a to je fanzinaštvo. Priče o grupi TNT su uticale i na taj vid kreativnog izražavanja. Svjetonazor koji nudi ovaj serijal inspiriše tvorce fanzina u čijim djelima se to često primjećuje.

Alan Ford i jugoslovenski pank se prepliću. Sofisticirani buntovnički i humoreskni subverzivni karakter stripa je podsticao stvaralaštvo pankera. Za takav strip-serijal Jugoslavija je bila kompatibilan prostor, a muzika KUD IdiJota idealan saundtrek.

Pročitajte i: