WIM WENDERS: Duša čoveka (2003.)

   The Soul of a man (2003.) nemačkog filmskog režisera Vima Vendersa, autora kultnih ostvarenja - Pariz,Teksas i Nebo nad Berlinom, jedno je od sedam ostvarenja filmskog, dokumentarističkog ciklusa posvećenog istoriji blues muzike i njenim izražajnim, stilskim pravcima...
 
Wim Wenders
    Godinu 2003. američki je Kongres proglasio za godinu bluza... Bila je to ujedno godina stogodišnjice bluza(mada duh ove jedinstvene muzike i shvatanja života seže barem još pola veka unazad), obeležena nizom fascinantnih i veoma emotivnih projekata... Jedan od njih bio je i već pomenuti film nemačkog velikana filmske režije Vima Vendersa - Duša čoveka, jedan od impresionističkih filmova iz serijala o bluzu, serijala gde sedam režisera daje svoje viđenje pomenute muzike...
    Pored Vendersa, svojom kreativnom lepotom i nadahnućem posvetu bluzu su ukrasili i sledeći reditelji svojim filmovima: Martin Skorseze filmom Feel like going home, Ričard Pirs - The road to Memphis, Čarls Barnet -Warming by devil’s side , Mark Levin - Godfathers and sons , Majk Figis - Red, white and blues i neprevaziđeni Klint Istvud filmom Piano blues... Bilo je to snažno i emotivno putovanje u središte jedinstvene muzike – od ruralne Delte do urbanog Severa, pokušaj da se uhvati duh bluza i ispita njegov duboki uticaj na ljude širom sveta... Bilo je to moćno muzičko putovanje od delta bluza Roberta Džonsona u pesmi Love in vain do transcendentalne himne Džona Koltrejna A love supreme , krstarenje od Zapadne Afrike do obala Severne Amerike, a potom uz Misisipi – od Nju Orlinsa, preko Memfisa do Čikaga i Detroita...Sedmorica svetskih režisera, ljubitelja bluza, ispričali su veoma inspirativnu priču pokretnim slikama o nastanku i razvoju bluza, priču o duši crnog čoveka, prateći put brodova koji su prevozili robove iz Afrike do Amerike, a potom put parobroda od Nju Orlinsa do Čikaga na kojima su radili i svirali potomci tih istih porobljenih ljudi...

    Duša čoveka predstavlja Vendersovo lično hodočašće, put u središte bluza...
... Ove pesme mi mnogo znače. Osećao sam da u njima ima mnogo više istine nego u bilo kojoj knjizi o Americi koju sam pročitao ili u bilo kom filmu koji sam ikad video. Pokušao sam da opišem više u obliku pesme nego dokumentarca šta me je toliko pogodilo u njihovim pesmama i glasovima...

    Film otvara scena uzletanja svemirskog broda Vojadžer , kojeg američka svemirska agencija NASA godine 1977. šalje nepovratno u kosmos, u cilju istraživanja udaljenih planeta Sunčevog sistema. Na brodu se nalazi i  gramofonska ploča, zbirka snimaka upućenih potencijalnim vanzemaljskim vrstama, sa porukama ljudske vrste na 50 različitih jezika sveta. Dok kamera prikazuje svemirski beskraj i planete, glas naratora u dirljivoj atmosferi govori o porukama ljudi koje nose misli, osećanja i želju za upoznavanjem. Glas naratora, praćen kadrovima letelice dok plovi Sunčevim sistemom, saopštava da se pored zvuka i muzike sa naše, matične planete Zemlje, na ploči nalazi i njegova pesma, koju je snimio za Kolumbiju 1927. godine (dakle, pola veka pre poletanja ploče), koja se zove Dark was the night... Na kraju epskog, veoma senzibilnog uvoda( kakav je uostalom i ceo film) saznajemo da je narator i autor pesme slepi bluzer Blind Willie Johnson...
    Fantastičnim, epskim, savršeno stilizovanim kadrovima, dugim, senzibilnim i meditativnim, autor Vim Venders vlastitim umetničkim autentičnim potpisom uvodi gledaoca u emotivnu priču o vanvremenskom bluesu( korenu savremene rock and roll muzike) i pre svega, duši čoveka, duši ranjenog, poniženog, iskorišćenog i odbačenog čoveka. Čoveka odbačenog od strane materijalističkog, zlog, perfidnog i bezdušnog sveta, koji u svemu traži samo profit.
    Suprotstavljen lepoti i širini početnog, kosmičnog dela priče i ideji širenja vidika, ljubavi, komunikacije i empatije, film se potom okreće ovozemaljsko-prizemnom pravcu, prateći životne priče dvojice istinskih blues legendi – Skip Jamesa i J.B.Lenoira. Uprkos veličini duše dvojice izvanrednih umetnika, ljudi i legendarnih muzičara, na kraju životnih priča ih čeka samo nezaslužena tuga, zaborav, poniženje i hladan svet, koji nakon što je materijalistički bezdušno iskoristio njihov talenat, odbacuje ih... Bez duše, srca, emocije, ljudskosti, pokajanja...

   Nehemiah Skip James je umro od raka, u Filadelfiji, Pensilvanija, SAD, 3.oktobra 1969., dve godine nakon još jedne zaboravljene legende J.B.Lenoira.Obojica su ostavili veliko zaveštanje. Njihove pesme prevazilaze njihove živote. Slave duh života, istražuju najveće dubine i podižu nas do najvećih nebesa. To je ono što čini bluz ... završne su reči ovog antologijskog ostvarenja o dobru i zlu, o lepom i ružnom za koje se u životu opredeljujemo...

    Svemirska letelica nepovratno napušta Sunčev sistem, odlazi u beskraj praćena zvucima melanholičnog bluesa, praćena dušom čoveka koja u trenutku empatije i božanske inspiracije obuhvaća čitav kosmos u sebe, čineći nas malim božanstvima, anđelima koji su na trenutak napustili Božije okrilje...

                    ... Skip James je bio siromašan,
                        ali veoma ponosan.
                        Pevao je o svom iskustvu
                        i o svom životu.
                        Znao je da je njegova muzika veličanstvena
                        i da će njegove pesme da ga nadžive...

Dragan Uzelac