Život u stripu Aleksandra Zografa

Uprkos tome što je aktivan već tridesetak godina, što je sada jedan od svetski najpriznatijih srpskih strip autora i što je jedan od najpoznatijih stanovnika Pančeva, Saša Rakezić AKA Aleksandar Zograf (1963) je tek ove godine doživeo svoju prvu samostalnu izložbu u svom rodnom gradu. Pod pseudonimom Aleksandar Zograf, Rakezić je počeo objavljivati ​​još u bivšoj Jugoslaviji, prvo kao šesnaestogodišnjak u samizdat fanzinima, a zatim i u časopisima kao što su NON, Ritam, Rock i Mladost. Od početka devedesetih objavljuje i u inostranstvu (SAD, Francuskoj, Italiji, Nemačkoj, Hrvatskoj, Španiji, Mađarskoj, Grčkoj ...) u časopisima kao što su: The Comics Journal, Zero Zero, Weirdo, Rare Bit Fiends, Buzzard, Cow i Tantalizing Stories. Dok je u Srbiji, postao stalni saradnik nedeljnika Vreme. Tokom proteklih dvadeset godina je sarađivao sa autorima kao  što su: Jim Woodring, Mark Martin, Rick Veitch, Lee Kennedy i Robert Crumb.  Najpoznatiji je prema stripovima kao što su Life Under Sanctions, Psychonaut, Dream Watcher i Bulletins from Serbia. 

Pseudonim Zograf inače potiče iz grčkog i znači "čovek koji crtanjem ili slikanjem daje život stvarima" i koristili su ga ikonopisci i freskopisci. Osim toga što su na Zografov rad uticali autori kao što su Aleksej M. Remizov i Curzio Malaparte, njegove stripove  karakterizira i fascinacija snovima i specifičnim stanjima između budnosti i sna (tzv. hipnagogička stanja). Jedna od metoda tj. tehnika koje je koristio za dobijanje inspiracije je i sveska koju je držao pored kreveta i u koju bi zapisivao skice upravo završenih ili prekinutih snova. Te skice, te slike iz snova - bogate čudnom logikom, apsurdnim događajima i prizorima, sa fascinantnim detaljima uz slobodu svih mogućih asocijacija koje ruše zavesu između sna i jave - postajale su scenarijima njegovih stripova. Osim snova, inspiraciju Zograf nalazi u svakodnevnim životnim iskustvima, ali i u nekoj vrsti pijačne arheologije. Naime nedeljom bi odlazio na stari pančevački buvljak i tamo bi na rasprodajama nalazio jeftine odbačene predmete -  porodične albume s fotografijama, pisma i razglednice, predmete iz daleke ili nedaleke prošlosti, čudne artefakte, stare ili opskurna knjige i časopise ... I onda bi crtao stripove analizirajući njihovu specifičnost, namenu ili (ako je u pitanju knjiga ili časopis) sadržaj.

Na izložbi u kulturnom centru Pančeva predstavljeni su radovi iz razdoblja  posljednjih petanestak godina, sa akcentom na one koji su objavljeni u francuskoj kolekciji Vestiges du monde  (2008). zastupljene su priče iz novinskih članaka i knjiga, putopisi i komične anegdote sa bizarnim detaljima iz naših svakodnevnih života. Zanimljivi su bili stripovi kao što je onaj o  novosadskoj grupi La Strada ili o Jonathanu Richmanu, kao i onaj o spisateljskim ambicijama poznatog glumca i komičara Miodraga Petrovića Čkalje (njegova kratka priča Lov). Takođe, zanimljive su bile i ilustracije bazirane na knjizi hospitaliziranih pacijenata duševne bolnice, naročito paranoičara i šizofreničara. Najupečatljiviji strip na izložbi mi je bio Zografov putopis iz istočne Srbije, u kojem autor opisuje situaciju kako je u jednom selu naišao na ruski cirkus kojem je jedinu publiku predstavljala oduševljena grupa lokalnih Kineza (koji su tamo imali svoje radnje) i Roma koji - zahvaljujući tome što su sveže deportovani iz Nemačke - ne poznaju srpski jezik i koji su međusobno pričali samo na nemačkom. Dakle, bizarna situacija koja je - čini nam se - moguća samo u Srbiji i koja možda ponajviše liči na onu vrstu apsurdnih snova iz kojih se budimo zbunjeni i začuđeni i koje onda kasnije prepričavamo drugima pitajući se šta bi moglo biti njihovo pravo - ili bilo koje drugo - značenje ....

Izložba Život u stripu je lepo ukazala na dubinu Zografove percepcije i njegovog razumevanja stvarnosti u kojoj živimo. Njegovi stripovi su jedinstven i neobičan komentar života kako u Srbiji - tako i u današnjem modernom svetu, iz perspektive čoveka koji inače u tom savremenom svetu - u kojem je sve u isto vreme i čudno i zastrašujuće i smešno - nije u potpunosti prilagođen. Zograf je jedan od onih umetnika koji na najbolji način ukazuju na činjenicu da nam nauka i mediji mogu govoriti o tome, što je istina a šta nije istina, ali da je samo umetnost ta koja će nam pomoći da tu istinu osetimo i prihvatimo kao svoju i jedino važnu ...

Izložbu Život u stripu nakon Pančeva možete pogledati u Zrenjaninu (Kulturni centar Zrenjanina, Kafe Galerija, do polovine septembra).